بررسی افزایش قیمت حاملهای انرژی و تأثیر آن بر مالیات ارزش افزوده

نظام مالیاتی و نظام یارانه ای دو نظام کلیدی مدنظر در طرح تحولات اقتصادی به شمار می روند که اصلاحات هر یک از آنها در قالب برنامه هایی در حال انجام است. به طوریکه، معرفی پایه های جدید مالیاتی(مالیات بر ارزش افزوده) از جمله راهکارهای اصلاح نظام مالیاتی و تصویب قانون هدفمندی یارانه ها نیز به عنوان راهکار اصلاح نظام یارانه ای کشور محسوب می شود که به موجب آن قیمت حامل های انرژی به عنوان یکی از اقلام خاص مشمول مالیات بر ارزش افزوده، به سمت قیمت های واقعی حرکت و افزایش یافته است. از آنجا که مالیات بر ارزش افزوده در حال اجرا در ایران از نوع مصرفی است، لذا افزایش قیمت حامل های انرژی ممکن است منجر به تغییر در مصرف و در نتیجه درآمدهای مالیات بر ارزش افزوده ناشی از آنها که نوعی مالیات غیر مستقیم نیز هست میگردد. براین اساس، هدف اصلی در تحقیق حاضر بررسی هماهنگی یا تعارض اهداف سیاست های اصلاحی دو نظام کلیدی طرح تحولات اقتصادی از کانال میزان مالیات بر ارزش افزوده ناشی از فرآورده های نفتی است. بدین منظور، براساس اطلاعات سری زمانی سال های 1360 الی 1388، روند مصرفی هر یک از فرآورده های چهارگانه(بنزین، نفت سفید، نفت کوره و نفت گاز) با بکارگیری دو روش سری زمانی و روش ساختاری برآورد شدند. برای انتخاب روش مناسب پیش بینی نیز در ابتدا پیش بینی درون نمونه ای برای سال های 1385 الی 1388 با هر یک از دو روش فوق الذکر انجام شد و براساس دو معیار کارایی، روش سری زمانی به عنوان روش منتخب در نظر گرفته شده است. سپس براساس روش سری زمانی، روند مصرف هر یک از فرآورده ها برای سال های 1389 و 1394 پیش بینی و با ضرب قیمت هر یک از آنها در مقادیر مصرفی پیش بینی شده، مخارج مصرفی فرآورده های نفتی در دو سال مدنظر به دست آمد. همانطور که بیان شد، مخارج مصرفی به عنوان پایه مالیات بر ارزش افزوده محسوب می شود که با ضرب نرخ مالیات بر ارزش افزوده هر یک از فرآورده ها در مخارج مصرفی آنها، میزان مالیات بر ارزش افزوده ناشی از مصرف آنها به دست آمده است. حاصل جمع مالیات بر ارزش افزوده پیش بینی شده برای هر یک از فرآورده ها، درآمد مالیات بر ارزش افزوده ناشی از فرآورده های نفتی را حاصل می کند که این درآمد در هر دو سال با وجود هدفمندی یارانه ها و لحاظ قیمت های واقعی افزایش یافته است. بنابراین، می توان گفت با افزایش قیمت فرآورده های نفتی ناشی از هدفمند شدن یارانه ها، درآمدهای مالیات بر ارزش افزوده ناشی از آنها به صورت اسمی افزایش می یابد.